Do końca lutego emeryci i renciści dorabiający do swoich świadczeń muszą powiadomić ZUS o wysokości ubiegłorocznych zarobków. Na tej podstawie ZUS dokona rozliczenia ich przychodu. W jego wyniku może się okazać, że będą musieli zwrócić nienależnie pobrane świadczenia lub otrzymają z ZUS odpowiednie wyrównanie.
• emerytura przysługująca osobie, która nie ukończyła wieku 60 lat - kobieta i 65 lat - mężczyzna,
• renta z tytułu niezdolności do pracy,
• renta rodzinna, do której uprawniona jest jedna osoba,
• część renty rodzinnej, do której uprawniona jest osoba osiągająca przychód,
• renta inwalidy wojskowego, którego niezdolność do pracy nie pozostaje w związku ze służbą wojskową, pobierającego świadczenie na podstawie ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (Dz. U. z 2002 r. Nr 9, poz. 87 z późn. zm.) oraz renta rodzinna po tym inwalidzie,
• renta z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem przy pracy, zaistniałym przed 1 stycznia 2003 r. wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy lub chorobą zawodową.
• renta z tytułu niezdolności do pracy,
• renta rodzinna, do której uprawniona jest jedna osoba,
• część renty rodzinnej, do której uprawniona jest osoba osiągająca przychód,
• renta inwalidy wojskowego, którego niezdolność do pracy nie pozostaje w związku ze służbą wojskową, pobierającego świadczenie na podstawie ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (Dz. U. z 2002 r. Nr 9, poz. 87 z późn. zm.) oraz renta rodzinna po tym inwalidzie,
• renta z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem przy pracy, zaistniałym przed 1 stycznia 2003 r. wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy lub chorobą zawodową.
Zawieszeniu lub zmniejszeniu nie podlegają m.in.:
• świadczenia emerytów, którzy ukończyli 60 lat (kobiety) lub 65 lat (mężczyźni), niezależnie od wysokości przychodu osiąganego przez te osoby,
• świadczenia osób, które osiągały przychód z tytułu pracy nie podlegającej obowiązkowi ubezpieczeń społecznych, np. umowa o dzieło,
• świadczenia uczniów gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych i studentów, którzy nie ukończyli 26 roku życia, a osiągają przychód z tytułu wykonywania umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia: osoby te nie podlegają obowiązkowi ubezpieczeń społecznych z tytułu wykonywania takiej umowy,
• świadczenia osób, które zgłosiły wniosek o zawieszenie świadczenia i przez cały okres podlegający rozliczeniu, emerytura lub renta nie była im wypłacana, a więc skorzystały z możliwości zawieszenia świadczenia, bez wskazywania przyczyny złożenia takiego wniosku.
• świadczenia osób, które osiągały przychód z tytułu pracy nie podlegającej obowiązkowi ubezpieczeń społecznych, np. umowa o dzieło,
• świadczenia uczniów gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych i studentów, którzy nie ukończyli 26 roku życia, a osiągają przychód z tytułu wykonywania umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia: osoby te nie podlegają obowiązkowi ubezpieczeń społecznych z tytułu wykonywania takiej umowy,
• świadczenia osób, które zgłosiły wniosek o zawieszenie świadczenia i przez cały okres podlegający rozliczeniu, emerytura lub renta nie była im wypłacana, a więc skorzystały z możliwości zawieszenia świadczenia, bez wskazywania przyczyny złożenia takiego wniosku.
Przychód:
Na zawieszanie prawa do emerytury lub renty oraz zmniejszenie ich wysokości wpływa przychód z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego. Za taką działalność uważa się zatrudnienie, służbę lub inną pracę zarobkową albo prowadzenie pozarolniczej działalności.
Przy ustalaniu, czy wystąpiły okoliczności powodujące zawieszenie lub zmniejszenie emerytury i renty uwzględnia się m.in. następujące przychody z tytułu:
• zatrudnienia w ramach stosunku pracy, pracy nakładczej,
• służby (np.: w Wojsku Polskim, w Policji, w Urzędzie Ochrony Państwa, w Straży Granicznej, w Służbie Więziennej i w Państwowej Straży Pożarnej),
• wykonywania mandatu posła lub senatora,
• wykonywania pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,
• pobierania zasiłku dla bezrobotnych i stypendium wypłacanych bezrobotnym,
• pobierania stypendium sportowego,
• prowadzenia pozarolniczej działalności lub współpracy przy tej działalności,
• umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia oraz współpracy przy wykonywaniu jednej z tych umów,
• pracy wykonywanej w rolniczej spółdzielni produkcyjnej i spółdzielni kółek rolniczych.
• zatrudnienia w ramach stosunku pracy, pracy nakładczej,
• służby (np.: w Wojsku Polskim, w Policji, w Urzędzie Ochrony Państwa, w Straży Granicznej, w Służbie Więziennej i w Państwowej Straży Pożarnej),
• wykonywania mandatu posła lub senatora,
• wykonywania pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,
• pobierania zasiłku dla bezrobotnych i stypendium wypłacanych bezrobotnym,
• pobierania stypendium sportowego,
• prowadzenia pozarolniczej działalności lub współpracy przy tej działalności,
• umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia oraz współpracy przy wykonywaniu jednej z tych umów,
• pracy wykonywanej w rolniczej spółdzielni produkcyjnej i spółdzielni kółek rolniczych.
Za przychód uważa się również kwoty pobranych zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego oraz wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, wypłacanego na podstawie przepisów Kodeksu pracy i kwoty świadczenia rehabilitacyjnego i wyrównawczego, zasiłku wyrównawczego i dodatku wyrównawczego.
W przypadku, gdy emeryt lub rencista osiąga przychód za granicą w państwie członkowskim Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego - przy rozliczaniu emerytury lub renty przychód ten przyjmuje się w wysokości faktycznie osiągniętej, udokumentowanej zaświadczeniem pracodawcy lub innego podmiotu, właściwego w myśl ustawodawstwa państwa, w którym osiągany jest ten przychód.
Przychód osiągany przez emeryta lub rencistę z tytułu wykonywania określonej dodatkowej pracy przyjmowany jest w wysokości stanowiącej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Za przychód osiągany przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność uważa się przychód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w rozumieniu ustawy systemowej. Osoba prowadząca taką działalność i nie płacąca składek na ubezpieczenia społeczne informuje ZUS o kwocie przychodu w takiej wysokości, w jakiej - dla danego okresu - ustalona została, w myśl ustawy systemowej, podstawa wymiaru tych składek.
Natomiast osoba, która dobrowolnie opłaca składki jako przychód wskazuje wysokość podstawy wymiaru przyjętej do ich obliczenia.
Natomiast osoba, która dobrowolnie opłaca składki jako przychód wskazuje wysokość podstawy wymiaru przyjętej do ich obliczenia.
W przypadku, gdy emeryt lub rencista nie jest zobowiązany do opłacania składek (nie podlega obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, ponieważ ma ustalone prawo do emerytury/renty lub jest ubezpieczony z innego tytułu), przychód przyjmuje się w takiej wysokości, w jakiej zostałby ustalony dla celu opłacania składek, gdyby osoba uprawniona obowiązkowo podlegała ubezpieczeniom społecznym.
Przychód wypłacony z tytułu pracy, służby lub pozarolniczej działalności wykonywanej przed miesiącem, od którego ustalono prawo do świadczeń (emerytury lub renty), nie ma wpływu na zawieszenie ani na zmniejszenie świadczeń.
Przychód osiągany z dwóch lub więcej tytułów wymienionych wyżej sumuje się.
Jednakże osoby, które wykonują kilka rodzajów działalności gospodarczej podlegają ubezpieczeniom społecznym tylko z tytułu wykonywania jednej z działalności. Przychodem w tym przypadku jest więc przychód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, a nie jego dwu czy trzykrotność.
Jednakże osoby, które wykonują kilka rodzajów działalności gospodarczej podlegają ubezpieczeniom społecznym tylko z tytułu wykonywania jednej z działalności. Przychodem w tym przypadku jest więc przychód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, a nie jego dwu czy trzykrotność.
Obowiązek powiadomienia ZUS:
Emeryt lub rencista ma obowiązek powiadomić ZUS o wykonywaniu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczeń społecznych oraz o wysokości przewidywanego przychodu.
• Osoby, które po raz pierwszy występują o emeryturę lub rentę, wypełniając wniosek o świadczenie deklarują o zamiarze osiągania przychodu.
• Osoby już uprawnione do świadczeń, w przypadku podjęcia zatrudnienia, służby, innej pracy zarobkowej lub prowadzenia pozarolniczej działalności zobowiązane są nadesłać do ZUS odpowiednie zawiadomienie - oświadczenie o osiąganiu przychodu.
• Osoby, które po raz pierwszy występują o emeryturę lub rentę, wypełniając wniosek o świadczenie deklarują o zamiarze osiągania przychodu.
• Osoby już uprawnione do świadczeń, w przypadku podjęcia zatrudnienia, służby, innej pracy zarobkowej lub prowadzenia pozarolniczej działalności zobowiązane są nadesłać do ZUS odpowiednie zawiadomienie - oświadczenie o osiąganiu przychodu.
Jeżeli z zawiadomienia o wysokości przychodu, wynika, że przychód ten będzie osiągany w kwocie nie przekraczającej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, świadczenie będzie nadal wypłacane w pełnej wysokości.
W takiej wysokości świadczenie będzie wypłacane do czasu, w którym zainteresowany zmieni jego treść.
W takiej wysokości świadczenie będzie wypłacane do czasu, w którym zainteresowany zmieni jego treść.
Ostateczne rozliczenie następuje po zakończeniu roku kalendarzowego.
Zmniejszanie wysokości świadczeń:
Świadczenie ulega zmniejszeniu w razie osiągania przychodu w kwocie przekraczającej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, nie wyższej jednak niż 130% tego wynagrodzenia.
Jeżeli z zawiadomienia nadesłanego przez emeryta lub rencistę wynika, że zamierza on osiągać przychód przekraczający 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, nie wyższy jednak niż 130% tego wynagrodzenia, wysokości świadczenia zostaje zmniejszona.
Świadczenie w zmniejszonej wysokości wypłacane jest do czasu, gdy świadczeniobiorca nie zmieni jego treści, a więc do czasu gdy nastąpi zmiana wysokości osiąganego przychodu.
Emeryturę, rentę z tytułu niezdolności do pracy oraz rentę rodzinną, do której uprawniona jest jedna osoba zmniejsza się o kwotę przekroczenia przychodu, tj. kwotę stanowiącą różnicę między osiąganym przychodem a progiem zarobkowym, określonym wskaźnikiem 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.
Świadczenie ulega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia, nie większą jednak niż kwota maksymalnego zmniejszenia w wysokości:
• 24% kwoty bazowej obowiązującej przy ostatniej waloryzacji w 1998 r. - dla emerytury lub renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy,
• 18% kwoty bazowej, o której mowa wyżej - dla renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy,
• 20,4% kwoty bazowej, o której mowa wyżej - dla renty rodzinnej, do której uprawniona jest jedna osoba.
(Wysokość kwot maksymalnych zmniejszeń podlega podwyższeniu - przy zastosowaniu wskaźnika waloryzacji - w kolejnych terminach waloryzacji.)
• 24% kwoty bazowej obowiązującej przy ostatniej waloryzacji w 1998 r. - dla emerytury lub renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy,
• 18% kwoty bazowej, o której mowa wyżej - dla renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy,
• 20,4% kwoty bazowej, o której mowa wyżej - dla renty rodzinnej, do której uprawniona jest jedna osoba.
(Wysokość kwot maksymalnych zmniejszeń podlega podwyższeniu - przy zastosowaniu wskaźnika waloryzacji - w kolejnych terminach waloryzacji.)
Zawieszanie prawa do świadczeń:
Prawo do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy oraz renty rodzinnej, do której uprawniona jest jedna osoba, ulega zawieszeniu w razie osiągania przychodu w kwocie wyższej niż 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.
Zawieszenie trwa do miesiąca, w którym osoba uprawniona do emerytury lub renty złoży zawiadomienie o zamiarze osiągania przychodu w wysokości powodującej zmniejszenie świadczenia lub w wysokości niższej od 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia lub oświadczy, że nie wykonuje już działalności obowiązkowo objętej ubezpieczeniami społecznymi.
Ostateczne rozliczenie:
Ostateczne rozliczenie następuje po zakończeniu roku kalendarzowego.
Emeryt lub rencista i zakład pracy (pracodawca, zleceniodawca bądź też inny płatnik składek) ma obowiązek zawiadomić ZUS do końca lutego każdego roku o łącznej kwocie przychodu osiągniętego w ubiegłym roku kalendarzowym. Taki obowiązek istnieje także wtedy, gdy przychód nie przekroczył kwoty 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, a więc kwoty niepowodującej zmniejszenia świadczenia.
Natomiast urząd skarbowy zawiadamia organ rentowy do końca maja każdego roku o łącznej kwocie przychodu osiągniętego przez emeryta lub rencistę w ubiegłym roku kalendarzowym z wykonywania pozarolniczej działalności.
Natomiast urząd skarbowy zawiadamia organ rentowy do końca maja każdego roku o łącznej kwocie przychodu osiągniętego przez emeryta lub rencistę w ubiegłym roku kalendarzowym z wykonywania pozarolniczej działalności.
Ustalenie, czy przychód emeryta lub rencisty uzasadniał wypłatę świadczeń w pełnej wysokości, ich zmniejszenie albo zawieszenie, następuje po upływie roku kalendarzowego na podstawie zawiadomienia zakładu pracy i emeryta lub rencisty. Ustalenie to może ulec zmianie na podstawie zawiadomienia urzędu skarbowego.
Jeżeli łączna kwota przychodu osiągniętego przez emeryta lub rencistę w okresie ubiegłego roku kalendarzowego nie przekroczyła niższej kwoty granicznej przychodu, ZUS ustala, że przychód emeryta (rencisty) nie uzasadniał zmniejszenia ani zawieszenia świadczeń, a w przypadku gdy świadczenia były zmniejszone lub zawieszone - dokonuje zwrotu różnicy między należną i wypłaconą kwotą świadczeń.
Jeżeli zaś łączna kwota przychodu osiągniętego przez emeryta lub rencistę w okresie ubiegłego roku kalendarzowego przekroczyła niższą kwotę graniczną, ZUS ustala:
1) że przychód osiągnięty przez emeryta lub rencistę uzasadniał:
a) zmniejszenie świadczeń wypłaconych za okres ubiegłego roku kalendarzowego, jeżeli przychód nie przekroczył wyższej kwoty granicznej przychodu,
b) zawieszenie świadczeń wypłaconych za okres ubiegłego roku kalendarzowego, jeżeli przychód przekroczył wyższą kwotę graniczną przychodu,
2) kwotę różnicy między należną a wypłaconą kwotą świadczeń, która podlega zwrotowi.
ZUS po ustaleniu, że łączna kwota przychodu emeryta lub rencisty przewyższyła w danym roku kalendarzowym kwotę graniczną przychodu o kwotę niższą niż kwota nienależnie pobranych świadczeń, informuje emeryta (rencistę) o możliwości uniknięcia zwrotu kwoty nienależnie pobranych świadczeń w razie przekazania na Fundusz Ubezpieczenia Społecznego kwoty równej kwocie tego przekroczenia, pomniejszonej o kwotę pobranej zaliczki na podatek dochodowy, i wyznacza termin jej zwrotu.
Jeżeli emeryt (rencista) nie dokonał wpłaty, o której mowa wyżej w określonym terminie, ZUS dochodzi zwrotu świadczeń na zasadach określonych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin albo w przepisach odrębnych.
Zwrot nienależnie pobranych świadczeń:
• W przypadku osób, które nie powiadomią o podjęciu działalności zarobkowej i wysokości przychodu, ZUS ma prawo rozliczenia świadczenia i dochodzenia zwrotu nienależnych świadczeń za okres 3 lat kalendarzowych poprzedzających rok, w którym zostanie wydana decyzja o rozliczeniu emerytury lub renty.
• W przypadku osób, które powiadomią o podjęciu pracy i osiąganych zarobkach, ZUS ma możliwość dochodzenia zwrotu nienależnych świadczeń wyłącznie do jednego roku kalendarzowego poprzedzającego rok wydania decyzji o rozliczeniu świadczenia.
• W przypadku osób, które powiadomią o podjęciu pracy i osiąganych zarobkach, ZUS ma możliwość dochodzenia zwrotu nienależnych świadczeń wyłącznie do jednego roku kalendarzowego poprzedzającego rok wydania decyzji o rozliczeniu świadczenia.
Wysokość kwot przychodu po osiągnięciu, którego świadczenie podlega zawieszeniu lub jego wysokość podlega zmniejszeniu:
Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ogłasza w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski":
1) w terminie do 14 dnia roboczego drugiego miesiąca każdego kwartału kalendarzowego - kwoty przychodu, które powodują zawieszenie prawa lub zmniejszenie wysokości świadczeń (emerytur i rent).
2) w terminie do 14 roboczego dnia listopada - kwoty graniczne przychodu dla mijającego roku kalendarzowego.
Więcej informacji:
Podstawa prawna:
1. Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst z 2004 r., Dz. U. Nr 39, poz. 353 z późn. zm.)
2. Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst z 2007 r., Dz. U. nr 11 poz. 74 z późn. zm.)
3. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 22 lipca 1992 r. w sprawie szczegółowych zasad zawieszania lub zmniejszania emerytury i renty (Dz. U. z 1992 Nr 58, poz. 290 z późn. zm.)
1. Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst z 2004 r., Dz. U. Nr 39, poz. 353 z późn. zm.)
2. Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst z 2007 r., Dz. U. nr 11 poz. 74 z późn. zm.)
3. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 22 lipca 1992 r. w sprawie szczegółowych zasad zawieszania lub zmniejszania emerytury i renty (Dz. U. z 1992 Nr 58, poz. 290 z późn. zm.)
